FODMAP (Fermente Oligosakkarit Disakkarit Monosakkarit ve Poliol) terimi, bir grup Avustralyalı araştırmacı tarafından, birçok besinin doğal bileşeni olup, emilmeyen, kısa zincirli ve fermente edilebilir karbonhidratlardır. Bu kısa zincirli karbonhidratların, bazı sindirim bozukluklarının semptomlarını kötüleştirdiği bildirilmiştir.
FODMAP’ler, ince bağırsakta zayıf bir şekilde emilir ve kalın bağırsaktaki bakteriler tarafından hızla fermente edilir. FODMAP’lerin hızlı fermantasyonu sonucunda çıkan hidrojen ve metan gazı, bağırsak distansiyonu yapar. Bu durumda IBS semptomlarına neden olur.
Düşük FODMAP İçerikli Diyet
Düşük FODMAP içerikli diyetin IBS’li hastalarda GI semptomlarının tedavisinde etkili olabileceği yönünde yeni araştırmalar mevcuttur. Bu diyetler ile , laktoz, fruktoz, fruktooligosakkaritler (fruktanlar), galaktooligosakkaritler (galaktanlar) ve polioller veya şeker alkolleri (sorbitol, ksilitol, mannitol, izomaltaz ve maltitol) içeren besinleri sınırlar.
Düşük FODMAP diyeti, semptomları ve yaşam kalitesini iyileştirmek için bir tedavi değil, diyet yaklaşımı sunar. Bu yaklaşımda, tüm yüksek FODMAP içerikli besinlerin diyetten 6-8 haftalık bir deneme sürecinde ortadan kaldırılmasıyla başlar. Daha sonra, bir diyetisyen kontrolünde belirli FODMAP içeren besinler kademeli olarak yeniden diyete eklenir. Bu dönem içerisinde, semptom veren besinleri tespit ve takip etmek çok önemlidir. Yüksek FODMAP içeren besinlerin malabsorbsiyon ve porsiyon kontrolü ile ilgili potansiyel tetikleyicileri ve diyet talimatlarını belirlemek için hastanın beslenme öyküsünün alınması, eliminasyon aşamasından önce tamamlanır. Kabul edilebilir miktarlarda FODMAP’ler için belirli bir değer tanımlanmamıştır. Bu değer hastaya özgü olmalıdır ve bu hastalar eşiklerini aşmayacak şekilde az miktarlarda tolere edebilirler.
Düşük FODMAP diyetinin amacı; tolere edilebilir FODMAP’lerin alımını içeren ve alternatif besinlerin kullanıldığı bir diyetle GI semptomları azaltmak veya ortadan kaldırmaktır. Düşük FODMAP diyeti yaşam boyu uygulanmamalıdır
Düşük FODMAP Diyetinin Sağlık Üzerine Olumsuz Etkileri
Düşük FODMAP diyetiyle ortaya çıkabilecek besin ögesi eksiklikleri arasında folat, tiamin, B6 vitamini (tahıl ve ekmeklerden kaçınma), kalsiyum ve D vitamini (süt ürünlerinden kaçınma) yer alır. Ayrıca kısıtlanan tahıl, sebze ve meyveler sebebiyle posa da kısıtlanmış olur. Bu yüzden konstipasyon görülebilir. Bu diyetin uygulandığı süre boyunca hastaların konstipasyon durumu izlenmelidir. Düşük FODMAP diyeti, sindirim sistemindeki yararlı bakterileri azaltabilir.
Düşük FODMAP Diyetinin Sağlık Üzerine Olumlu Etkileri
Düşük FODMAP diyetinin takibi ile, IBS semptomları azalır ve yaşam kalitesinde artış görülür. Romatoid artrit, çoklu skleroz, egzama, fibromiyalji gibi otoimmün hastalıklarda da azalma görülür.
| Karbonhidrat Türü | Yüksek FODMAP İçeren Besinler | Düşük FODMAP İçeren Besinler |
| Oligosakkarit
(Fruktooligosakkarit ve Galaktooligosakkarit) |
Baklagiller: Nohut, mercimek, fasülye(böbrek, siyah, lima, soya, maş ve fava fasülyesi) kırmızı barbunya
Sebzeler: Pancar, bezelye, sarımsak, soğan, enginar, pırasa, karalahana Meyveler: Karpuz, kavun, şeftali, hurma, nektarin, kuru erik Tahıllar: Buğday, çavdar ve arpalı besinler
|
Sebzeler: Kırmızı biber, pazı, yeşil fasülye, patlıcan, kereviz, marul, patates, domates, yer elması, kabak
Meyveler: Muz, üzüm, lime, limon, mandalina, portakal, kivi, ananas, çarkıfelek meyvesi Tahıllar: Buğdaysız unlar ve tahıl ürünleri, glutensiz ürünler, kinoa |
| Disakkarit (Laktoz) | Süt ürünleri: İnek/Keçi/Koyun sütü, yoğurt, dondurma, yumuşak peynir, süzme peynir, krem peynir | Süt ürünleri: Laktozsuz sütler, badem sütü |
| Monosakkarit (Fruktoz) | Sebzeler: Kuşkonmaz, enginar
Meyveler: Elma, armut, mango, karpuz, kiraz, incir, çeri domates, böğürtlen Bal Tatlandırıcılar: Yüksek fruktozlu mısır şurubu |
Meyveler: Muz, üzüm, kavun, mandalina, çarkıfelek meyvesi, lime, limon
Tatlandırıcılar: Akçaağaç şurubu |
| Poliol (Sorbitol) | Meyve: Elma kayısı, armut, nektarin, şeftali, erik, karpuz, böğürtlen
Sebzeler: Karnabahar, tatlı patates, bezelye, mantar Tatlandırıcılar: Sorbitol, mannitol, maltitol, ksilitol, polidekstroz, izomalt
|
Meyveler: Muz, üzüm, kivi, limon, mandalina, portakal, çarkıfelek meyvesi
Tatlandırıcılar: Akçaağaç şurubu ve şeker(sükroz) |
FODMAP AŞAMALARI
Aşama-1 : Sindirim problemleri rahatlayana kadar devam edilir. (6-8 hafta)
Aşama-2 : Belirli besinler teker teker takip edilir ve elimine edilir. (3 gün)
Aşama-3 : Kişiye özel modifiye FODMAP uygulamasına geçilir.
Kaynakça: Krause’s Food & the Nutrition Care Process
